Met de komst van de Fransen in de Bataafse Republiek in 1795 werd op diverse terreinen een aantal hervormingen in ons land doorgevoerd. Eén daarvan was de bepaling van de Franse Keizer, Napoleon, dat alle inwoners van zijn rijk een familienaam moesten dragen.
Vóór 1811 was een familienaam vooral in gebruik bij de adel en gegoede burgerij. De meeste mensen gingen echter zonder familienaam door het leven. Zij voerden een patroniem: de voornaam van de vader aangevuld met de Ietter "s" of het achtervoegsel "zoon" of "dochter". Ook werd men wel met een bijnaam of toenaam aangeduid. Bijnamen ontleende men onder meer aan een bepaald beroep (bijvoorbeeld: Bakker, Smid, Mulder), een bepaalde plaats waar men woonde (bijvoorbeeld: Van Dijk, Groeneweg, Van der Laan) en aan boerderijen en andere gebouwen (bijvoorbeeld: Van der Molen, Wieringa, Zuidhof).
In de loop van de 17e eeuw, dus ver vóór de verplichting die Napoleon oplegde, gaan velen, vooral in de westelijke provincies, er geleidelijk toe over de bijnaam als familienaam aan te nemen. Maar in de noordelijke provincies Friesland, Groningen en Drenthe en ook in grote delen van Overijssel, Gelderland en Zeeland bleef men de patroniemen vrijwel overal gebruiken.
Zoals gezegd kwam aan deze situatie in 1811 een einde. Bij keizerlijk decreet van 18 augustus van dat jaar werd bepaald dat elke inwoner van het rijk die nog geen vaste familienaam bezat binnen het jaar een familienaam aan moest nemen. Per gemeente moesten er registers van naamsaanneming worden aangelegd.
Het is ons door onderzoek duidelijk geworden dat de naam "Afman" in of omstreeks 1811 is aangenomen. Waarom onze voorouders juist deze naam aannamen is een vraag die niet eenvoudig te beantwoorden is. Binnen de familie doen verschillende theorieën de ronde omtrent de herkomst van de naam "Afman". De ene verklaring ligt meer voor de hand dan de andere.
Wij hechten aan de volgende verklaring, het ontstaan van de naam vanuit "Hafman":
In de Gemeente-atlas van Kuypers vinden we in Finsterwolde, tussen de dijken van 1819 en 1862, twee wegen met de naam "Afweg" . Beide wegen staan haaks op de dijk en lopen richting de Dollart. Zij komen uit op de Hoofdweg die, gelegen in het kwelderland, de kustlijn volgt. Precies dezelfde situatie treffen we aan in de buurgemeente Nieuwolda. Wellicht is de naam "Afweg" door een bekende eigenaardigheid in het plaatselijke dialect ontstaan uit "Hafweg", de weg naar het haf.
De naam "Afman" kan op precies eendere wijze zijn afgeleid van "haf": de man die aan het haf (de Dollart) woonde en werkte. "Hafman" dus, oorspronkelijk. De naam werd uiteindelijk "Afman" door het plaatselijke dialect, door de specifieke eigenaardigheid in de uitspraak en het weglaten van de "h".
(Uit het eerste Familieboek Afman, 1996)